Vakbond

Amerikaanse vakbonden hebben succes. Na ruim een maand staken krijgen werknemers van Ford een grote loonsverhoging. Personeel van twee andere autofabrikanten staakt door - en krijgt veel steun.

Het enthousiasme is hoorbaar, voor de ingang van een Chrysler-distributiecentrum in Tappan, even buiten New York. Stakende werknemers houden voor de poort borden in de lucht waarop staat dat ze de Amerikaanse droom willen redden. Veel voorbijkomende truckers en automobilisten hameren op hun claxon. Achter het stuur steken ze hun vuisten in de lucht of hun duimen omhoog.

Alleen de managers van dit distributiecentrum zijn nog aan het werk, zegt stakingsleider Jeffrey Purcell (36). Alle tachtig orderpickers die onderdelen inpakken voor automonteurs hebben eind september het werk neergelegd. Sindsdien bemannen ze bij toerbeurt 24 uur per dag hun post bij de poort.

’s Avonds begint het koud te worden, dus de stakers hebben voor de late uren de lange onderbroeken uit de kast gehaald. Veel leuke dingen doet Carol McCarville niet meer, nu ze geen salaris krijgt en het moet doen met 500 dollar per week uit de stakingskas van de vakbond. Maar ze peinst er niet over om op te geven, hoe ver de temperatuur ook daalt. ,,We blijven zolang het nodig is, al is het tot volgend jaar.”

Vakbond UAW (United Auto Workers) staakte sinds half september in fabrieken en distributiecentra van drie grote fabrikanten: General Motors, Ford en Stellantis, moederbedrijf van onder meer Chrysler en Jeep. UAW-leider Shawn Fain hekelt graag de macht van de ‘miljardairsklasse’ en koos een agressieve aanpak. Met succes: Ford ging deze week voorlopig akkoord met een loonstijging van 25 procent in de komende 4,5 jaar. Ook gaat het startsalaris maar liefst 68 procent omhoog. Om Stellantis en General Motors ook zover te krijgen voerde UAW deze week de druk nog verder op door nog eens bijna 12.000 werknemers het werk neer te laten leggen.

Het Ford-personeel moet nog instemmen met de deal tussen hun werkgever en de vakbond, zodra de details daarvan openbaar worden. UAW eiste aanvankelijk een loonstijging van 46 procent in vier jaar. Dat moest jaren van gestagneerde lonen compenseren. De bond wilde dat de arbeidsvoorwaarden ook van toepassing worden op nieuwe fabrieken die elektrische auto’s maken. De angst bestaat dat elektrisch rijden banen zal kosten, omdat zo’n auto door minder mensen in elkaar gezet kan worden.

De werkgevers stellen dat ze hogere arbeidskosten niet kunnen gebruiken, nu ze moeten investeren om meer elektrische auto’s te kunnen gaan maken. William Clay Ford Jr., achterkleinzoon van Ford-grondlegger Henry Ford, sprak zelf werknemers aan in de hoop hen weer aan het werk te krijgen. Hoe langer de staking duurde, hoe beter dat zou zijn voor concurrenten als Honda, Toyota en Tesla, waarschuwde hij.

Bij Stellantis blijft het werk voorlopig stilliggen. Voor de New Yorkse stakingsleider Jeffrey Purcell is het allerbelangrijkste dat er een einde komt aan de ongelijkheid tussen collega’s. Wie na de grote crisis van 2008 is aangenomen, zoals hijzelf, moet het doen met veel minder dan collega’s. Hij wijst op een van de vrouwen die met hem demonstreren voor de poort. ,,Zij daar is eersterangs, ik ben tweederangs. Dus zij krijgt een pensioen, maar ik niet”, zegt hij. ,,De UAW heeft in 2008 dingen opgegeven om te voorkomen dat de autofabrikanten failliet zouden gaan. Ze zijn daarna weer hartstikke winstgevend geworden, maar wij hebben nooit iets teruggekregen.” Lonen die meestijgen met de kosten van levensonderhoud bijvoorbeeld - ook een belangrijk agendapunt van de vakbond.

Bonden onderhandelen in de VS niet voor de hele sector, maar met individuele werkgevers. In elk bedrijf moeten werknemers een meerderheid van hun collega’s overhalen om lid te worden. Veel werkgevers werken zo’n initiatief tegen - onder meer Starbucks en Tesla zijn ervan beschuldigd mensen te ontslaan die een vakbond proberen op te richten. In de jaren 50 was één op de drie Amerikaanse arbeiders lid van een vakbond. Nu is dat nog maar één op de tien. In de private sector ligt dat nog lager: slechts 6 procent wordt vertegenwoordigd door een federatie.

Maar in de afgelopen maanden zijn veel bonden met nieuwe energie op de barricaden gesprongen voor betere arbeidsvoorwaarden. In Hollywood weigerden scriptschrijvers wekenlang werk, en acteurs staken al sinds juli. Zo’n 75.000 zorgmedewerkers staakten vorige maand drie dagen en dwongen daarmee meer loon af. De universiteit Cornell telde in de eerste maanden van 2023 65 procent meer grote, langdurige stakingen dan vorig jaar. ,,Dit is het jaar van de vakbonden”, zegt Jeffrey Purcell, de vakbondsleider in Tappan. ,,Waarom? Omdat de Amerikaanse middenklasse het zat is. De boodschappen zijn veel duurder, de huur is veel hoger, de rente ook. Maar onze salarissen niet. Wij doen het werk, maar krijgen niet wat ons toekomt.”

De werkloosheid is bovendien laag en er zijn veel openstaande vacatures, wat de onderhandelingspositie van werknemers versterkt. In een peiling van onderzoeksbureau Gallup gaf 61 procent van de ondervraagde Amerikanen aan dat ze vakbonden positief vinden voor de economie. Dat is meer dan ooit geregistreerd. ,,De stakende arbeiders van vandaag staan mogelijk sterker in hun onderhandelingen dan in het verleden”, concludeerde Gallup.

Biden

Ze krijgen bovendien politieke steun. Hier in New York kwamen de gouverneur en de invloedrijke senator Chuck Schumer langs, allebei van de Democratische Partij. President Biden zelf voegde zich als eerste zittend president ooit bij stakende vakbondsleden in Michigan. ,,Jullie hebben veel opgegeven toen deze bedrijven in de problemen zaten. Nu doen ze het ongelooflijk goed. En weet je wat? Jullie zouden het ook ongelooflijk goed moeten doen”, sprak hij.

,,Dat was geweldig”, zegt orderpicker Carol McCarville bij het Chrysler-distributiecentrum. Zij nadert de pensioengerechtigde leeftijd, maar verdient nu in absolute dollars iets mínder dan in 2008, toen ze bij General Motors werkte, beschrijft ze. ,,En bedenk dan even hoe de kosten van levensonderhoud toen waren en nu zijn.” Ze is vorig jaar ook nog overgeplaatst vanuit Illinois naar de omgeving van New York, waar het leven veel duurder is. Ze had weinig keus, want zonder haar baan zou ze de zorgverzekering verliezen die haar man in leven houdt. ,,Het enige wat wij willen, is bij de middenklasse horen”, zegt ze.

Nu heeft ze ‘absoluut niet’ het gevoel dat ze daar deel van uitmaakt. Ondertussen maakten Ford, General Motors en Stellantis samen in de eerste helft van dit jaar opgeteld 21 miljard dollar winst. Haar baas, de CEO van Stellantis, streek vorig jaar bijna 25 miljoen op. ,,Waarom heeft één persoon zoveel geld überhaupt nodig?”

Het staken geeft McCarville goede hoop. Ze heeft in het distributiecentrum nog niet eerder zoveel solidariteit gezien tussen de oude rotten en jongere collega’s met tijdelijke en slechter betaalde contracten. ,,We trekken samen op zoals we nog nooit gedaan hebben, dat is echt geweldig om te zien.”

Een callcentermedewerker logde jarenlang 10 minuten eerder in op verzoek van zijn werkgever, maar kreeg daar niet voor betaald. Hij sleepte zijn inmiddels oud-werkgever voor de rechter en later voor het gerechtshof. Beide instanties gaven hem gelijk, maar zijn ex-werkgever blijft weigeren en jaagt de werknemer op onbetaalbaar hoge kosten.

Callcenterbedrijf Teleperformance in Zoetermeer is begin deze maand in cassatie gegaan, waardoor de zaak nu voor de Hoge Raad komt. ,,Iedereen heeft na het verliezen van een hoger beroep zaak het recht om in cassatie te gaan, maar dit voelt als powerplay richting de ex-werknemer”, zegt Elly Heemskerk, bestuurder van FNV Callcenters. ,,Een cassatiezaak kost al snel tienduizenden euro’s. Dat kan deze ex-werknemer niet ophoesten.” Om die reden springt de vakbond in de bres en neemt het de kosten van de zaak op zich.

Maar voor de FNV is dat niet het enige. De vakbond wil dat het callcenter met terugwerkende kracht voor alle werknemers elke gewerkte minuut alsnog uitbetaalt. ,,Met zo’n 3600 werknemers gaat dat ongetwijfeld een fikse duit kosten, dat snappen we, maar aan deze loondiefstal moet een einde komen”, zegt Heemskerk. Ook wil de vakbond in de komende cao vastleggen dat voorbereidingstijd wordt gezien als werktijd.

Alvast inloggen in systemen

De medewerker was sinds 2016 actief bij het callcenterbedrijf. In de rechtszaak vorig jaar werd duidelijk dat het bedrijf wenste dat de medewerker 10 minuten voor tijd aanwezig was. In die tijd zou hij dan alvast kunnen inloggen in verschillende systemen en bij aanvang meteen kunnen beginnen met bellen.

Omdat de werknemer die tijd ook uitbetaald wilde krijgen stapte hij naar de werkgever, maar die weigerde dat te betalen. Het leidde tot een rechtszaak, waarin de werknemer het achterstallig loon met terugwerkende kracht wilde opeisen.

Volgens het callcenterbedrijf kan een werknemer in die 10 minuten nog niet opgeroepen worden voor werkzaamheden en ontvangt deze ook geen instructies. Daarom zou dit niet onder werktijd vallen en is uitbetaling volgens het bedrijf niet nodig.

‘Opdracht van werkgever’

De kantonrechter in Den Haag ging vorig jaar niet mee in dat verweer: het ging namelijk om ‘een opdracht van werkgever en derhalve werktijd’. Om die reden zou het achterstallige bedrag van zo’n 2900 euro betaald moeten worden aan de werknemer. Dit gaat om loon, maar ook om vakantiegeld, wettelijke verhoging en incassokosten van zijn periode in dienst. Daarnaast moest het bedrijf bijna 800 euro aan juridische kosten aan de werknemer betalen.

In het hoger beroep werd de vraag opnieuw gesteld of de eerdere inlogtijd onder ‘betaalde arbeidstijd’ viel. Het gerechtshof oordeelde daarin hetzelfde als de kantonrechter. Maar daar legt Teleperformance zich dus niet bij neer. Vandaag is duidelijk geworden dat het bedrijf zogezegd in cassatie gaat. De werknemer en de FNV zijn daarvan inmiddels op de hoogte gebracht.

Het leidt tot groot ongenoegen bij de vakbond. ,,Deze werkgever vindt het blijkbaar heel normaal dat hun werknemers elke dag eerder aanwezig zijn om in te loggen”, zegt Elly Heemskerk. Volgens de vakbond steekt het callcenter ‘haar kop in het zand’. In andere sectoren wordt voorbereidingstijd wel gewoon betaald, aldus de FNV. Wanneer de zaak inhoudelijk wordt behandeld voor de Hoge Raad is nog niet bekend.

Ambtenaar zonder vakbond hier!

Ik ben een inhoudelijk expert en leidinggevende bij het rijk en zoek een goeie vakbond om lid van te worden. Zowel voor het defensieve aspect als samen doorgroeien en beter staan.

Zijn hier andere rijks ambtenaars die een mening hebben?

FNV Internationaal Solidariteitsfestival

Zaterdag 23 september, 10.00-23.00 in Amsterdam

Geloof jij ook in de kracht van grenzeloze solidariteit? En in het bouwen aan een wereldwijde beweging voor economische en sociale rechtvaardigheid van onderop? Kom dan naar het Internationale Solidariteitsfestival van de FNV!